Work-life balance – jak to osiągnąć?

Czy znasz to uczucie bezsilności i frustracji, gdy pewne obszary życia zaniedbywałaś na rzecz innych i nie umiałaś tego zmienić? Czy bywało tak, że Twoja życiowa równowaga została zachwiana tak mocno, że wpływało to rujnująco na relacje osobiste lub problemy w pracy? Jeśli tak, nie jesteś sam/sama… Przynajmniej od czasu do czasu doświadcza tego większość z nas.

Życie to trudna sztuka balansowania

Współcześnie żyjemy w epoce fast life, gdy modnie jest “być wszędzie, mieć wszystko”. Nasze zasoby czasowe są jednak niezmiennie ograniczone. Doba ma 24 godziny i za nic na świecie nie chce mieć więcej. Bardzo powszechny jest więc problem braku życiowej równowagi. Wielu z nas towarzyszy stres wywołany trudnościami w pogodzeniu kluczowych dla nas obszarów życia. Podczas przeprowadzonych w 2002 roku przez TrueCareers badań aż 70% respondentów przyznało, że nie udaje im się zachować równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym.

Termin work-life balance zaczął być używany na Zachodzie w latach osiemdziesiątych XX wieku. Było to związane z coraz wyraźniej dostrzeganym problemem konsekwencji, jakie niesie brak równowagi pomiędzy fundamentalnymi obszarami życia.

Zaczęły pojawiać się wówczas pierwsze inicjatywy, które miały na celu pomóc – w szczególności kobietom – pogodzić sprawy życia rodzinnego i zawodowego.

„Wyobraź sobie życie jako grę”

Współcześnie już sami pracodawcy coraz powszechniej – zwłaszcza w dużych korporacjach – wdrażają programy mające na celu wspomaganie pracowników w utrzymywaniu życiowej równowagi.

Zatrudnionym oferuje się więc na przykład elastyczny czas pracy, możliwość wykonywania części obowiązków zdalnie. W niektórych firmach dostępne są także rozmaite atrakcje dla pracowników. Przyjmują one czasem postać osobnych „pokojów rozrywek”. Ustawia się w nich na przykład stoły do ping ponga, bilardu, piłkarzyki czy innego typu gry.

Dbałość o work-life balance pracownika leży oczywiście także w interesie pracodawcy. Przemęczony i zestresowany podwładny będzie funkcjonował mniej efektywnie. Może być także bardziej skłonny do poszukiwania innego miejsca pracy.

Konsekwencje zaburzeń work-life balance są jednak najpoważniejsze przede wszystkim dla samego pracownika…

Wyobraź sobie życie jako grę, w której żonglujesz pięcioma piłkami w powietrzu. Nazywasz je pracą, rodziną, zdrowiem, przyjaciółmi oraz duchowością i utrzymujesz je wszystkie w powietrzu. Pewnego dnia przekonasz się, że praca to gumowa piłka. Jeśli ją upuścisz, to odbije się. Ale pozostałe cztery kulki – rodzina, zdrowie, przyjaciele, życie wewnętrzne – są wykonane ze szkła. Jeśli upuścisz jedną z nich, zostanie nieodwracalnie porysowana, wyszczerbiona, uszkodzona lub nawet rozbita. Nigdy nie będą już takie same. Musisz to zrozumieć i dążyć do równowagi w swoim życiu. (Bryan Dyson, dyrektor generalny Coca-Cola)

Zaburzenia równowagi życiowej są także istotnym źródłem stresu, który ma fatalny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Życie w ciągłym pośpiechu i napięciu skutkuje w rezultacie fizycznym i psychicznym wyczerpaniem każdego człowieka. Długotrwały stres przekłada się na problemy zdrowotne, takie jak: obniżenie odporności organizmu, owrzodzenie układu pokarmowego, depresje, nerwice, choroby nowotworowe, nadciśnienie tętnicze, udary mózgu, zawały, a także zaburzenia zdrowia oraz zachowania, związane z nadużywaniem używek i leków traktowanych jako remedium.

Utrzymywanie życiowej równowagi przynosi liczne korzyści, a zaniedbania w tej dziedzinie mogą okazać się rujnujące.

Work-life balance to fundament dobrego życia

Dobre życie to życie zadbane. A życie zadbane jest zrównoważone, różnorodne, optymalnie zbalansowane.

Zachwiania życiowej równowagi nie wynikają już tylko – jak w dawnych czasach – z dominującej pozycji pracodawcy, ale nierzadko jest to kwestia naszych nawyków i poziomu samodyscypliny.

Zachowanie równowagi pomiędzy różnymi obszarami życia to niełatwa sztuka. Nierzadko się zdarza, że wpadamy w wir pracy tak bardzo, że zaniedbujemy prywatne sprawy. Innym razem znów osobiste życie pochłania nas do tego stopnia, że nie dość energii i uwagi poświęcamy tematom zawodowym. Czasem jednak ten konflikt nie rozgrywa się pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym. Może też dotyczyć różnych dziedzin naszej prywatności. Bywa na przykład, że doskonale dbamy o rodzinę, ale nie starcza nam już czasu i energii, by zadbać także o własne potrzeby…

Próba utrzymania równowagi pomiędzy różnymi dziedzinami życia powinna być jednym z podstawowych dążeń. Życie, któremu brakuje równowagi, jest jak źle zbalansowana łódź. Może niebezpiecznie zacząć się przechylać na jedną z burt i w konsekwencji wywrócić się czy wręcz zatonąć.

Poza tym… świat ma tak wiele do zaoferowania, że szkoda by było żyć nazbyt jednotorowo czy jednowymiarowo. Nie spłaszczaj wewnętrznego bogactwa własnego życia.

Jak więc osiągnąć drogę środka?

Dostrzeżenie problemu to już pół drogi do jego rozwiązania. Obserwuj uważnie, czy Twoje dni są dobrze zbalansowane. Jeśli zauważysz brak życiowej równowagi, staraj się małymi krokami dzień po dniu odzyskiwać stabilność łodzi Twojego życia.

Jak sobie z tym poradzić?

Może Ci się przydać coś w rodzaju własnego „narzędzia nawigacyjnego”, które pokaże Ci każdego dnia, czy ta metaforyczna łódź symbolizująca Twoje życie, nie przechyla się niebezpiecznie na jedną z burt.

Takim użytecznym narzędziem może być przygotowany w Excelu Arkusz do monitorowania work-life balance, w którym przypisujesz punkty za zadania związane z różnymi obszarami życia. Arkusz może wyliczać średnie i generować wykresy, a one z kolei pozwalają Ci łatwo porównać, czy wszystkim ważnym dla Ciebie dziedzinom życia i zadaniom poświęcasz dość uwagi.

Praktyczne narzędzie do monitorowania work-life balance

Opowiem Ci teraz nieco dokładniej o narzędziu, które może pomóc Ci odnaleźć i zachować harmonię pomiędzy różnymi obszarami życia. Jest jak busola albo poziomica, która pozwala zobaczyć, że być może gdzieś brakuje równowagi i że łódź Twojego życia zbyt mocno przechyla się na jedną stronę.

Kluczowe dziedziny życia

W pierwszej kolejności potrzebujesz wyraźnie określić kluczowe dla siebie dziedziny życia, np. RODZINA, JA, DOM, PRACA.

Następnie do każdej z tych dziedzin przypisz konkretnie sprecyzowane obszary, którym chcesz poświęcać swoją energię i uwagę, aby Twoje życie było dla Ciebie bardziej satysfakcjonujące i spełnione.

Na przykład do dziedziny JA możesz przyporządkować takie elementy jak:

• Jedzenie – Czy było dziś zdrowe i powściągliwe?
• Aktywność fizyczna – Czy udało się poświęcić nieco czasu na bieganie, fitness czy siłownię?
• Zabiegi pielęgnacyjne – Czy poświęciliśmy dziś pielęgnacji swojego ciała dość czasu i uwagi?
• Zadbanie – Czy udało się dziś odpowiednio zatroszczyć się o ubranie i fryzurę?
• Rozwój – Czy udało się dziś poświęcić nieco czasu na rozwój własnych kompetencji i zainteresowań?
• Oszczędność czasu – Czy nie traciliśmy czasu na coś, co nas nie wzmacnia i nie przynosi radości wartej poświęconego czasu (np. bezwartościowe programy telewizyjne)?
• Oszczędność pieniędzy – Czy nie traciliśmy dziś niepotrzebnie pieniędzy?
• Sprawy osobiste – Czy poświęciliśmy dziś nieco czasu na analizę, uporządkowanie i planowanie własnych spraw?
• Rozrywka – Czy zrobiliśmy dziś coś tylko dla własnej przyjemności?
• Zdrowie – Czy unikaliśmy/redukowaliśmy spożycie używek, czy kontrolowaliśmy ciśnienie, wagę, spożywaliśmy niezbędne leki, jeśli jest to konieczne?

W sposób analogiczny możesz przyporządkować kluczowe zagadnienia do innych dziedzin życia. 

Arkusz kalkulacyjny do monitorowania work-life balance

Gdy już wstępnie określisz fundamentalne dziedziny Twojego życia i do każdego obszaru przyporządkujesz odpowiednie konkretne czynności, otwórz dowolny arkusz kalkulacyjny. (Jeśli ich nie lubisz, możesz również skorzystać z tabeli w edytorze tekstowym lub nawet narysować ją na kartce). Następnie u góry w poszczególnych komórkach arkusza wpisz daty na cały miesiąc, a po lewej fundamentalne obszary Twojego życia i przypisane do nich czynności.

Pod koniec każdego dnia przy każdym wypisanym elemencie wystaw sobie ocenę w skali 1–6, 2–5 lub innej, jeśli bardziej będzie Ci to odpowiadać. Po ocenieniu wszystkich elementów wyciągnij średnią z ocen dotyczących wszystkich czynności mieszczących się w danej dziedzinie życia. Średnią tę zapisz w kratce odpowiedniej dla danego dnia przy nazwie obszaru życia. 

Wizualizacja dysproporcji i dynamiki zmian

Dzięki prowadzeniu takiej tabeli wyraźniej widzisz, które dziedziny życia i jakie zagadnienia są bardziej zaniedbane niż inne. Możesz później robić dalej idące podsumowania i wyliczać średnie tygodniowe oraz miesięczne, co pozwoli Ci łatwiej obserwować, czy łódź Twojego życia już mniej przechyla się na jedną z burt. Prowadzenie tych zapisków w arkuszu kalkulacyjnym daje Ci także możliwość łatwego generowania wykresów, które jeszcze lepiej pozwalają Ci zwizualizować dysproporcje i dynamikę zmian.

Istotna jest tu jeszcze sprawa sposobu oceniania – to ważne, by pozytywnie oceniać i doceniać postawę i pozytywną zmianę. Jeśli na przykład wyjściowo w Twoim domu rzeczy żyją swoim własnym życiem, masz duży nieporządek w szafkach czy szufladach i generalnie mało co jest na swoim miejscu, ale danego dnia dałeś z siebie wiele, by ten obszar swojego życia wzmocnić, to oczywiście wystawiasz sobie najwyższą ocenę, bo liczy się ten progres, Twoja zmiana, a to zasługuje na docenienie, nawet jeśli nie jest jeszcze idealnie. To będzie motywujące, ale także właściwie odzwierciedli Twoje postępy w przywracaniu życiowego balansu.

Możemy też mieć sytuację odwrotną – być może Twoje rzeczy są idealnie poukładane i nie masz danego dnia nic do zrobienia w tej dziedzinie. Wtedy po prostu stawiasz sobie najwyższą ocenę za ten standard porządku, który utrzymujesz, mimo że nic w tej sprawie nie zrobiłeś tego dnia.

Szczegółowość tabeli i liczba monitorowanych dziedzin życia

Stopień szczegółowości obszarów oraz ich liczba zależą oczywiście od Twoich preferencji. Jeśli dany element pojawił się w tabeli, to pewnie znaczy jednak, że dana sprawa jest dla Ciebie ważna.

Podany sposób nie tylko pozwala ocenić poziom zrównoważenia dziedzin Twojego życia, ale także wzmacnia nawyki. Ponadto pomaga dzień po dniu wytrwale dążyć do założonych celów.

Czasem zniechęca nas to, że jakiś cel (na przykład zrobienie gruntownych porządków we wszystkich szafkach czy szufladach albo jakiś obszerny projekt zawodowy) wymaga bardzo dużo czasu i wysiłku, więc codziennie ocenianie postępów pomoże Ci czerpać satysfakcję z samego dążenia do upragnionego celu.

Ps. Taki arkusz z przykładowymi kategoriami i pytaniami, wraz z instrukcją, aktualnie możesz otrzymać jako bonus przy zakupie książki pt. 9 kroków ku slow life

W publikacji tej zagadnienie work-life balance oraz omawiany arkusz zostały przedstawione nieco bardziej szczegółowo.

Źródła

N.R. Lockwood, Work/Life Balance. Challenges and Solutions, SHRM®Research Quarterly (2/2003). R.K. Ghai, Life Balance: An imperative balance, GIAN JYOTI E-JOURNAL, Volume 4, Issue 1 (Jan-Mar 2014).