Jak zrobić przypisy i bibliografię w pracy naukowej?

Przygotowanie przypisów i bibliografii to niewątpliwie jeden z najważniejszych, ale i najtrudniejszych elementów pracy nad tekstem naukowym, od którego w dużej mierze zależy wizerunek publikacji. Jeśli właśnie zastanawiasz się, jak prawidłowo zrobić przypisy i bibliografię w pracy naukowej, zapraszam Cię do zapoznania się z tym artykułem. Znajdziesz w nim m.in. wzory opisów bibliograficznych, a także informacje na temat typowych dla przypisów skrótów i oznaczeń (takich jak: ibidem, op. cit. i wiele innych).

Typy przypisów w pracach naukowych

Przypisy stanowią nieodłączny element publikacji o charakterze naukowym. Służą uściślaniu zawartych w pracy informacji, nierzadko ułatwiają zrozumienie treści i rozszerzają omawianą problematykę, ponadto zawierają odwołania do wykorzystanych w pracy źródeł.

Ze względu na charakter przypisów wyróżnia się przypisy słownikowe, rzeczowe, bibliograficzne oraz informacyjne:

 

Przypisy bibliograficzne w pracach naukowych występują zdecydowanie najczęściej, poświęcimy im więc nieco więcej uwagi. Ich zadaniem jest dostarczanie dokładnych informacji bibliograficznych na temat literatury, na którą w tekście głównym powołuje się autor.

Skróty i oznaczenia w przypisach bibliograficznych

Przypis bibliograficzny powinien zawierać informacje o autorze publikacji, tytule (przytoczonym w wersji oryginalnej lub transkrybowanej), ewentualnie o tłumaczu, redaktorze (jeśli w tym przypadku występują), wydawnictwie, miejscu oraz dacie wydania publikacji.

Jeśli na daną publikację powołujemy się w pracy po raz pierwszy, opis bibliograficzny powinien być pełny. Gdy zaś odwołujemy się do niej po raz kolejny, to stosujemy wersję skróconą do nazwiska autora i początkowych słów tytułu, po których następuje wielokropek i skrót dz. cyt. lub op. cit. (jeśli używamy skrótów w wersji łacińskiej). Gdy zaś odwołujemy się do pracy, która pojawiła się w przypisie bezpośrednio wcześniejszym, wystarczy zapisać: Tamże (lub Ibidem) i ewentualnie – jeśli cytat pochodzi z innej strony – dodać numer strony po przecinku. W praktyce wyglądać to może następująco:

Zdarza się, że w następujących po sobie przypisach lub nawet w ramach tego samego przypisu odwołujemy do prac tego samego autora / tej samej autorki. Wówczas stosujemy oznaczenie: tenże/idem, taż/eadem, a w liczbie mnogiej ciż/eidem, też/eaedem.

Jeśli powołujemy się na jeden rozdział z pracy autora, także nie musimy powtarzać jego nazwiska, gdy podajemy dane bibliograficzne całej książki. Możemy tu zastosować oznaczenia: tegoż/idem, tejże/eadem, tychże/eidem (jeśli chodzi o autorów) i eaedem (jeśli chodzi o autorki).

Skróty w przypisach

• tamże lub ibidem – tamże (to samo co w przypisie powyżej)
• dz. cyt. lub op. cit. – dzieło już wcześniej cytowane
• tenże/tegoż lub idem – ten sam autor lub tego samego autora
• taż/tejże lub eadem – ta sama autorka lub tej samej autorki
• ciż/tychże lub eidem – ci sami autorzy lub tych samych autorów
• też/tychże lub eaedem – te same autorki lub tych samych autorek

Prawidłowy zapis odnośników do przypisów

W tekście głównym do przypisu odsyła odnośnik, który najczęściej ma w pracach naukowych postać zapisanej w indeksie górnym cyfry arabskiej, ale zdarza się też oznaczanie odwołań do przypisów za pomocą gwiazdek lub małych liter alfabetu. Co do zasady odnośnik należy umieszczać bezpośrednio (bez spacji) za wyrażeniem, do którego przypis się odwołuje, a przed następującym po nim znakiem interpunkcyjnym. Umieszczanie odnośnika przypisu za kropką zamiast przed to jeden z najczęściej spotykanych błędów edytorskich.

Od tej reguły są pewne wyjątki. Odnośnik do przypisu stawia się po (a nie przed) następujących znakach interpunkcyjnych:

• cudzysłów – z wyjątkiem sytuacji, gdy odwołujemy się do pojedynczego słowa będącego częścią cytatu,
• nawias – o ile nie odwołujemy się do pojedynczego słowa czy wyrażenia wewnątrz nawiasu,
• znak zapytania,
• wykrzyknik,
• wielokropek.

Przypisy najczęściej umieszcza się na dole strony, rzadziej – na końcu rozdziałów lub całej publikacji. W przypisach stosujemy mniejszy stopień pisma (z reguły o dwa punkty). Służy to wizualnemu oddzieleniu tekstu głównego od przypisów.

Jeśli przypisów jest w pracy dużo, w każdym rozdziale numeracja powinna rozpoczynać od nowa, by uniknąć w odwołaniach nazbyt wysokich liczb.

Przypisy harwardzkie (system NAZWISKO – ROK)

W ostatnich latach coraz większą popularność w pracach naukowych zyskują tak zwane przypisy harwardzkie. Takie przypisy mają postać zapisanych w nawiasie odwołań bibliograficznych, na które składa się nazwisko autora, rok wydania i numer strony (zapisany po dwukropku lub po przecinku). Przypisy harwardzkie same w sobie są niekompletne, więc elementem koniecznym jest tu bibliografia zawierająca szczegółowe informacje bibliograficzne. Zastosowanie przypisów w systemie NAZWISKO – ROK może wyglądać następująco:

Jak zapisywać bibliografię? Elementy opisu bibliograficznego

Bibliografia zawiera uporządkowany alfabetycznie wykaz wykorzystanych w tekście źródeł (książek, artykułów, publikacji elektronicznych itp.).

Na staranny opis bibliograficzny standardowo składają się następujące elementy: autor, tytuł, współtwórcy (np. tłumacz), numer wydania (jeśli to pierwsze wydanie, można informację pominąć), numer tomu/części, wydawca, miejsce i rok wydania.

Autor

Należy podać nazwisko i inicjał bądź inicjały imienia. Aby ułatwić alfabetyczne uporządkowanie spisu publikacji, w bibliografii inicjał imienia zapisuje się po nazwisku (natomiast w przypisach umieszcza się go przed). Jeśli praca ma charakter zbiorowy, to pomija się ten element i zaczyna od tytułu bądź podaje się w tym miejscu nazwisko redaktora z oznaczeniem: (red.).

Tytuł

Podaje się go w formie oryginalnej i w pełnym brzmieniu. W przypadku tytułów w językach obcych można podawać również tłumaczenie (zapisane w nawiasie kwadratowym).

Współtwórcy

Zalicza się do nich przede wszystkim tłumaczy i redaktorów naukowych. Ich nazwiska zapisuje się z odpowiednimi oznaczeniami, takimi jak: red., oprac., tłum., przeł. itp. W publikacjach obcojęzycznych powinno się stosować skróty właściwe dla danego języka, na przykład ed., hrsg. itp.

Numer wydania

Jeśli opisujemy pierwsze wydanie, to informację o numerze wydania pomijamy. Zapisujemy go cyframi arabskimi.

Numer tomu/części

Numer tomu bądź części zapisujemy po skrócie t. (= tom) lub cz. (= część). W publikacjach obcojęzycznych używamy oznaczeń właściwych dla danego języka.

Wydawca

Podając nazwy wydawców możemy używać skrótów (Wyd. Primum Verbum) i powszechnie stosowanych skrótowców (np. PiW = Państwowy Instytut Wydawniczy). Jeśli wydawca nie jest znany, korzystamy z oznaczenia [b.w.] (= bez wydawcy).

Miejsce wydania

Gdy w publikacji podanych jest kilka miejsc wydania, zapisujemy je, oddzielając od siebie półpauzą bez spacji. W przypadku braku miejsca wydania należy stosować oznaczenie [b.m.] (= bez miejsca).

Rok wydania

Podajemy go bezpośrednio po miejscu wydania, nie oddzielając żadnym znakiem interpunkcyjnym, np. Warszawa 1958. Jeśli nie ma możliwości ustalenia roku wydania, stosujemy oznaczenie [b.r.] (= bez roku). W opisie przekładu można zawrzeć również rok wydania oryginału.

Opis bibliograficzny książki

Więcej zagadnień związanych z procesem pisania pracy dyplomowej znajdziesz w Niezbędniku seminarzysty. ZOBACZ I ZAMÓW Niezbędnik seminarzysty na stronie Primum Verbum, w księgarni PWN, w księgarni Gandalf lub w serwisie Ebookpoint.