Najczęstsze błędy interpunkcyjne

Interpunkcja znacznej części użytkowników języka sprawia mniejsze lub większe trudności. Błędy interpunkcyjne występują powszechnie nie tylko w tekstach uczniów czy w postach na Facebooku, ale nierzadko można je spotkać na oficjalnych stronach dużych instytucji czy opiniotwórczych mediów.

W ciągu kilkunastu lat zawodowego sprawdzania tekstów natrafiłam na wszelkie typy błędów, ale mogę wśród nich wyróżnić poniższą listę najczęściej spotykanych usterek interpunkcyjnych.

Rozdzielanie przecinkiem konstrukcji typu: chyba że, mimo że, tym bardziej że

Prawie zawsze że wprowadza zdanie podrzędne, dlatego nieomal zawsze przed że przecinek jest rzeczywiście niezbędny. Czasami jednak spójnik że jest jedynie częścią jakieś złożonej konstrukcji, którą należy traktować jako całość. Jeśli że jest częścią zestawień typu chyba że, mimo że, tym bardziej że, dlatego że, to co do zasady cofamy przecinek i stawiamy go przed całą konstrukcją.

Przykłady

Mieszkańcy trzech bloków mogą zostać bez wody, chyba [bez przecinka] że poniosą koszt budowy zestawów hydroforowych.
Lepiej zrobić wszystko od razu, tym bardziej [bez przecinka] że wieczorem możemy czuć się zmęczeni.

Wyjątkiem są sytuacje, gdy akcent zdaniowy pada wyraźnie na pierwszą część tego typu zestawienia. Więcej na ten temat zob. we wpisie: Przecinek przed “że”. Zasady interpunkcji.

Wstawianie przecinka przed to pełniącym funkcję łącznika w orzeczeniu imiennym

Bardzo częstym błędem interpunkcyjnym jest również niepotrzebny przecinek przed to występującym w funkcji łącznika w orzeczeniu imiennym.

Przykład

Dobre opinie w mediach społecznościowych [bez przecinka] to dla wielu klientów najlepsza rekomendacja.

Szersze omówienie kwestii przecinków przed to znajdziesz we wpisie Przecinek przed to. Reguły interpunkcji.

Brak przecinka oddzielającego imiesłowowy równoważnik zdania

Do najczęstszych błędów interpunkcyjnych można zaliczyć także brak wydzielenia przecinkiem imiesłowowego równoważnika zdania. Konstrukcje, które zawierają imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie (wyrazy zakończone na -ąc, -łszy, -wszy), co do zasady pełnią funkcję imiesłowowego równoważnika zdania w wypowiedzeniu złożonym i muszą być wydzielone przecinkiem.

Przy czym nie ma znaczenia, jak bardzo jest lub nie jest rozbudowany ten imiesłowowy równoważnik zdania. Kiedyś obowiązywała zasada, że oddzielamy przecinkiem tylko bardziej rozbudowane konstrukcje z imiesłowem przysłówkowym, lecz aktualnie należy stosować przecinek nawet wówczas, gdy imiesłowowy równoważnik zdania składa się z jednego słowa.

Przykłady

Biorąc pod uwagę panujące warunki atmosferyczne, postanowiliśmy zostać w domu.
Skończywszy pracę, szybko wyszedł z biura.
Nie mając odpowiedniego sprzętu, musieliśmy odłożyć planowany wypad w góry.

Oddzielanie przecinkiem imiesłowu przymiotnikowego o funkcji przydawki integralnej

W przypadku imiesłowów przymiotnikowych kwestia zasad interpunkcji może wydawać się mniej oczywista, albowiem przed imiesłowem przymiotnikowym czasem należy postawić przecinek, a czasem nie. Jednym z częściej spotykanych błędów interpunkcyjnych jest wstawianie przecinka przed imiesłowem przymiotnikowym pełniącym funkcję przydawki integralnej.

Przydawka integralna niesie znaczenie niezbędne do właściwego zrozumienia sensu treści zawartej w wyrazie, który ona określa. Takiej przydawki nie wydzielamy przecinkiem.

Imiesłów przymiotnikowy wymaga przecinka, gdy wskazuje na treść dodatkową, uzupełniającą, bez której zdanie nie straci swojego podstawowego sensu.

Przykłady

W niniejszym artykule przedstawiono analizę czynników [bez przecinka] mogących mieć wpływ na wyniki egzaminów maturalnych.
Uczniowie z liceów osiągnęli statystycznie wyższe wyniki z języka polskiego od uczniów [bez przecinka] uczęszczających do techników.

W podanych przykładach imiesłowy wprowadzają treści niezbędne do uchwycenia sensu wypowiedzi. Nie są to informacje uzupełniające, które można by było “odciąć” bez straty dla przekazu.

Brak wydzielania z dwóch stron zdania podrzędnego, które rozdziela zdanie nadrzędne

Większość osób pamięta, że należy wstawić przecinek przed wyrazem wprowadzającym zdanie podrzędne (np. przed który, że itp.), ale w katalogu często spotykanych błędów interpunkcyjnych trzeba uwzględnić też pomijanie przecinków wskazujących koniec zdania podrzędnego, które rozdziela dwie części zdania nadrzędnego.

Przykłady

Nasza ulubiona restauracja, która znajduje się tuż przy rynku, serwuje wyśmienite dania.
Drzewa, które rosną w naszym ogrodzie, są bardzo stare, ale nadal piękne.
Ciocia, która wczoraj przyjechała z Niemiec, i nasza babcia wybrały się dziś do restauracji.

Uwaga. Mimo iż zasadniczo przed “i” nie stawiamy przecinka, to jednak w powyższym przykładzie przecinek przed “i” musi się znaleźć, gdyż w tym miejscu następuje koniec zdania podrzędnego, które rozdzieliło dwie części zdania nadrzędnego. Warto zwrócić uwagę, że powyższe “i” należy do zdania nadrzędnego, które zostało rozdzielone przez zdanie podrzędne, wydzielone z dwóch stron przecinkami ( Ciocia […] i nasza babcia).

Oddzielanie przecinkiem okoliczników

Często spotykanym błędem interpunkcyjnym jest też wydzielanie przecinkiem okoliczników. Okoliczniki dookreślają czasownik i dostarczają informacji m.in. na temat miejsca, czasu, celu czy przyczyny zdarzeń wskazywanych przez czasownik. Co do zasady nie oddziela się ich przecinkiem.

Przykłady

Wczoraj wieczorem [bez przecinka] poszliśmy na długi spacer po parku.
Z powodu burzy [bez przecinka] zrezygnowaliśmy z wycieczki.
Pomimo przeziębienia [bez przecinka] pracował jak zawsze.

Przecinek przed niż w zdaniu pojedynczym

Niż wymaga przecinka, jeśli łączy dwa zdania składowe w wypowiedzeniu złożonym, ale przecinek przed niż jest niepotrzebny w zdaniu pojedynczym.

Przykłady

Ona jest wyższa [bez przecinka] niż jej brat.
W tym roku odnotowano niższą temperaturę [bez przecinka] niż w poprzednich latach.
Wolę herbatę [bez przecinka] niż kawę.
Cena tego produktu jest niższa, niż oczekiwałem.

Uwaga. W ostatnim przykładzie przecinek przed niż jest potrzebny, gdyż mamy tu do czynienia z wypowiedzeniem złożonym.

Oddzielanie przecinkiem grupy podmiotu od grupy orzeczenia

Bardzo poważnym, ale także nierzadko spotykanym błędem interpunkcyjnym jest rozdzielanie przecinkiem podmiotu od orzeczenia. Podmiot i orzeczenie funkcjonują w gramatyce jak małżeństwo, więc nie jest dobrym pomysłem wstawianie przecinka między nimi 😉

Przykłady

Kolorystyka z dużą ilością bieli i granatu [bez przecinka] daje wrażenie czystości i elegancji.

Bardzo interesującym źródłem inspiracji [bez przecinka] okazały się obrazy japońskiego artysty.

Niepotrzebne stawianie przecinków przed spójnikami: i, a (=i), oraz, lub, albo, ani, ni, czy, bądź, tudzież

Częstym błędem jest także niepotrzebne wstawianie przecinka przed spójnikiem o funkcji łącznej lub rozłącznej, który spaja współrzędne względem siebie części zdania. Problem ten dotyczy głównie spójników czy i a, które w wypowiedzeniu pełnić mogą różne funkcje.

Wyraz czy może łączyć równoważne części zdania lub dwa zdania składowe, które razem tworzą wypowiedzenie współrzędnie złożone rozłączne, ale może też łączyć zdanie nadrzędne z podrzędnym. O ile w pierwszym przypadku przecinek jest niepotrzebny, o tyle w drugim – konieczny. Podobnie wielofunkcyjny jest wyraz a, który może pełnić taką samą funkcję jak i (wówczas przecinek jest zasadniczo niepotrzebny) lub taką samą funkcję jak ale (wówczas przecinek jest potrzebny).

Przykłady

Oglądamy film [bez przecinka] czy idziemy na spacer?

Między czernią [bez przecinka] a bielą mieści się cała paleta odcieni szarości.

Rozdzielanie przecinkiem przymiotników o funkcji nierównorzędnej

Występujące obok siebie przymiotniki mogą mieć względem siebie status równorzędny lub jeden przymiotnik uszczegóławia sens zawarty w połączeniu drugiego przymiotnika z określanym przez niego wyrazem. O ile w pierwszym przypadku przecinek jest konieczny, o tyle w drugiej sytuacji nie należy go wstawiać.

W roku 2023 uzyskano najwyższe [bez przecinka] średnie wyniki z egzaminu maturalnego z matematyki.

Proszę zwrócić uwagę, że przymiotniki najwyższe i średnie nie są tu równorzędne. Jedno słowo doprecyzowuje drugie i dlatego wstawienie przecinka między nimi byłoby niewłaściwe.

***

Powyższe zestawienie z pewnością nie wyczerpuje tematu popularnych błędów interpunkcyjnych, ale niewątpliwie wyżej wspomniane błędy należą to najczęściej spotykanych usterek interpunkcyjnych. Napisałam ten tekst z nadzieją, że może komuś ta lista pomoże uniknąć niektórych językowych potknięć.