Przecinek przed „że”. Zasady interpunkcji

W przypadku wyrazu że reguły interpunkcji nie są szczególnie zawiłe. Zazwyczaj że pełni funkcję spójnika wprowadzającego zdanie podrzędne, które dopełnia treść zdania nadrzędnego. Spójnik że niezwykle często łączy zdania nadrzędne z podrzędnymi, jako że znajduje zastosowanie w licznych wypowiedzeniach złożonych różnego typu. Zatem prawie zawsze przed że postawimy przecinek, ale mimo wszystko znajdziemy od tej reguły nieco wyjątków, które są źródłem częstych błędów interpunkcyjnych. Przyjrzyjmy się więc poniższym przykładom, by prześledzić kwestię interpunkcji związanej ze spójnikiem że.

Kiedy stawiamy przecinek przed „że”?

W zdecydowanej większości przypadków należy postawić przecinek bezpośrednio przed że.

Stawiamy przecinek przed „że” wprowadzającym zdanie podrzędne

Przykłady
Wierzę, że jutro będzie lepiej.
Sądzę, że ta decyzja jest słuszna.
Uważam, że to jest dobre rozwiązanie.
On powiedział, że jest zmęczony, ale jednocześnie zapewnił, że da radę dokończyć projekt.

Kiedy nie stawiamy przecinka przed „że”?

Sytuacje, kiedy nie postawimy przecinka przed że, są stosunkowo rzadkie, ale to właśnie one są źródłem często spotykanych błędów interpunkcyjnych.

Nie stawiamy przecinka przed „że”, jeśli „że” jest częścią spójnika złożonego (np. chyba że, mimo że)

Jeśli że jest drugim elementem składowym spójnika złożonego (zwanego też zestawionym), mamy do czynienia z tzw. cofaniem przecinka. W takim przypadku przecinka nie stawiamy bezpośrednio przed że, ale przed całym wyrażeniem wprowadzającym zdanie podrzędne bądź dopowiedzenie. Jeśli wypowiedzenie złożone rozpoczyna się od spójnika złożonego, to oczywiście po prostu pomijamy przecinek przed że (już nie ma go gdzie cofnąć).

Najpopularniejsze konstrukcje z że, w których mamy do czynienia ze zjawiskiem cofania przecinka (lub pomijania na początku zdania) to: chyba że, dlatego że, jako że, mimo że (pomimo że), tak że, tyle że, tym bardziej że, zwłaszcza że. Prześledźmy nieco przykładów.

Chyba że

Przykład
Nie zdecyduję się na tę ofertę, chyba że zaproponują mi lepsze warunki.
Należy przyjmować nie więcej niż 2 tabletki, chyba że lekarz zaleci inaczej.

Dlatego że

Przykłady
Nie wyjdę dzisiaj wieczorem, dlatego że muszę dokończyć projekt.
Myślę, że to dobry pomysł, dlatego że nikt jeszcze nie zaproponował podobnego rozwiązania.

Uwaga. Częste są także przypadki, kiedy dlatego i że pojawiają się obok siebie, ale nie tworzą spójnika złożonego. Jest tak wówczas, gdy dlatego należy do zdania nadrzędnego, a że do podrzędnego. Jeśli na dlatego pada akcent zdaniowy, możemy uznać, że między dlatego a że przebiega granica pomiędzy zdaniem nadrzędnym i podrzędnym. W takiej sytuacji rozdzielenie przecinkiem wspomnianych elementów jest konieczne.

Przykład
Stało się tak właśnie dlatego, że nie było dość ostrożny.

Jako że

Przykłady
Badania są ogromnie skomplikowane, jako że wymagają zastosowania wieloetapowej procedury.
Coraz więcej pracowników było niezadowolonych, jako że płace nie zmieniały się od lat.

Mimo że / pomimo że

Przykłady
Pomimo że mamy różne poglądy, zawsze umieliśmy się dogadać.
Nie zjem już więcej ciasta, mimo że naprawdę bardzo mi smakuje.

Tak że

Przykłady
Jestem bardzo zmęczony, tak że muszę iść spać wcześniej niż zwykle.
Marek świetnie wykonał swoje zadanie, tak że niewiele pozostało do zrobienia.

Uwaga. Jeśli akcent zdaniowy pada na tak i pomiędzy tak a że przebiega granica zdania nadrzędnego i podrzędnego, to oczywiście przecinek będzie potrzebny.

Przykład
On śpiewał tak, że publiczność oniemiała z zachwytu.

Uwaga. Nie należy mylić tak że (= tak więc) z także (= również/też).

Tyle że

Przykład
Będziemy mieszkać w tym samym mieście, tyle że w innej dzielnicy.
Nasze ulubione ciastka znów są dostępne, tyle że w znacznie wyższej cenie.

Uwaga. Jeśli akcent zdaniowy pada na słowo tyle, to przecinek przed że jest potrzebny, gdyż w jego miejscu przebiega granica pomiędzy zdaniem nadrzędnym i podrzędnym. Wyraz tyle w takim kontekście pełni inną funkcję (jest zaimkiem).

Przykład
Sprzedaliśmy tego sprzętu tyle, że w magazynie nic już nie zostało.

Tym bardziej że

Przykłady
Nie chcę tam iść, tym bardziej że boli mnie głowa.
Tego mu nie wybaczę, tym bardziej że w ten sposób zachował się nie po raz pierwszy.

Uwaga. Jeśli na tym bardziej pada akcent zdaniowy i wyrażenie to należy do zdania nadrzędnego, wówczas powinniśmy oddzielić przecinkiem tym bardziej od że.

Przykład

A. Nie chcę już ćwiczyć grania, bo mi to zupełnie nie wychodzi.

B. To właśnie powinieneś ćwiczyć tym bardziej, że słabo ci to wychodzi.

Zwłaszcza że

Przykłady
Muszę się uczyć, zwłaszcza że egzaminy są już za kilka tygodni.
Zasłużyłeś na kilka dni wolnego, zwłaszcza że ostatnio dużo pracowałeś.

Nie stawiamy przecinka przed że, jeśli „że” występuje po innym spójniku (np. i że, oraz że)

Przykład
Wierzę, że to dobry pomysł i że jest to najlepsze możliwe rozwiązanie w naszej sytuacji.
Napisałam, że przyjadę w przyszłym tygodniu oraz że zostanę na cały weekend.

Warto zwrócić uwagę, iż w tym przypadku spójniki i/oraz łączą współrzędnie dwa zdania podrzędne wprowadzone przez że.

Podsumowanie – przecinek przed „że”

Najczęściej stawiamy przecinek przed że, bowiem zazwyczaj wyraz ten jest spójnikiem wprowadzającym zdanie podrzędne. Czasem jednak, że jest elementem spójnika złożonego (chyba że, mimo że, tak że itp.). W takiej sytuacji mamy do czynienia ze zjawiskiem cofania przecinka, więc znak interpunkcyjny wstawimy przed całą konstrukcją. Przecinek przed że będzie zupełnie niepotrzebny, jeśli że pojawi się po spójniku współrzędnym (np. i lub oraz).

 

---

Być może zainteresują Cię także wpisy:

Przecinek przed “czy”

Przecinek przed “to”