Błędy formatowania i łamania tekstu

Błędy formatowania i łamania tekstu negatywnie wpływają na czytelność i estetykę publikacji. Warto zadbać o przestrzeganie norm edytorskich, zwłaszcza że staranny tekst poniekąd świadczy również o profesjonalizmie twórcy. Najpopularniejsze błędy edytorskie związane z formatowaniem i łamaniem tekstu to niewłaściwe używanie myślników i łączników, podwójne spacje, tworzenie akapitów i wyśrodkowań za pomocą spacji, a także wiszące spójniki (zwane także sierotami) i błędy łamania tekstu, takie jak “wdowa”, “bękart” czy “szewc”.

Wiszące spójniki (i niełamliwe spacje)

Do najpopularniejszych usterek edytorskich zalicza się wiszące spójniki (zwane inaczej sierotami). W edytorstwie “sierota” to błąd pozostawienia samotnego znaku (najczęściej spójnika) na końcu wersu . Aby uniknąć pojedynczego znaku na końcu wersu, należy pomiędzy nim a wyrazem następnym wstawić tzw. niełamliwą spację zamiast spacji zwykłej.

Niełamliwa spacja to taki specjalny znak spacji, który zapobiega rozdzielaniu słów na końcu linii. Jest to rozwiązanie przydatne, gdy chcemy zachować ciągłość wyrazów lub innych znaków, które nie powinny być rozdzielane.

Spację nierozdzielającą powinniśmy stosować nie tylko w celu zniwelowania “wiszących spójników”. Warto ją zastosować także wtedy, gdy na końcu wersu pozostanie jakikolwiek inny element, którego nie należy wizualnie rozdzielać, m.in. w nowej linijce nie powinien pozostać symbol lub skrót oznaczający miarę (np. zapisujemy w jednym wersie: 2 cm, 5 zł) lub element daty zapisanej liczbowo. Między wierszami nie rozdzielamy też inicjałów imion i nazwisk czy skrótów i związanych z nimi treści (np. tzn., np.).

Jak wstawić spację nierozdzielającą?

Niełamliwą (nierozdzielającą) spację wstawiamy poprzez jednoczesne naciśnięcie klawiszy:

CTRL + SHIFT + SPACJA

Jeśli włączymy podgląd znaków, zobaczymy, że niełamliwe spacje są oznaczone kółkami (w odróżnieniu od zwykłych spacji, które są wyróżnione kropkami). Możemy dzięki temu zweryfikować obecność niełamliwych spacji.

Jak prawidłowo tworzyć wcięcia akapitowe?

Wszystkie akapity w dokumencie powinny mieć wcięcia tej samej wielkości. Nie należy tworzyć akapitów za pomocą spacji czy znaków tabulacji.

Aby ułatwić sobie zadanie, warto zautomatyzować proces tworzenia akapitów. Możemy zaznaczyć cały nasz tekst, a później w zakładce Akapit ustawić wartość wcięcia pierwszego wiersza. W ten sposób szybko i łatwo uzyskamy równe akapity w całym tekście.

Jeśli w swojej publikacji korzystamy z automatycznych stylów tekstu, to oczywiście możemy wcięcie akapitowe zdefiniować jako właściwość stylu. Więcej informacji na temat definiowania stylów tekstu możesz znaleźć we wpisie Jak sformatować pracę dyplomową?

Myślniki i łączniki – jak je stosować?

Bardzo częstym błędem edytorskim jest także niewłaściwe użycie łącznika bądź półpauzy. Nierzadko można zobaczyć spacje wokół łącznika (na przykład w nazwiskach dwuczłonowych) lub myślniki oznaczone krótką kreską.

Zasadniczo używamy w edytorstwie kresek o trzech długościach:

Pauza (—)

W literaturze pełni funkcję myślnika, aczkolwiek we współczesnych książkach spotykamy ją już coraz rzadziej. W Internecie zaś właściwie nie jest stosowana, bowiem w roli myślnika pauzę wyparła półpauza. Oznacza zawieszenie komunikatu, jest to najdłuższa z edytorskich kresek. Myślnik jest zawsze otoczony spacjami z dwóch stron.

Przykład

Półpauza (–)

We współczesnych tekstach to właśnie półpauza najczęściej występuje w roli myślnika. Półpauza o funkcji myślnika musi być otoczona spacjami z dwóch stron.

Przykład

Znak ten służy także do oznaczania zakresów (lata 2000–2005), przedziałów (strony 30–40) bądź relacji (pociąg Warszawa–Łódź). W tym przypadku półpauza występuje bez spacji.

Przykład

Dywiz (łącznik)

Dywiz to najkrótsza kreska edytorska, symbolizuje przeniesienie wyrazu i łączy elementy złożeń (na przykład biało-czerwony), pojawia się także w dwuczłonowych nazwiskach (Nowak-Kowalska). Łącznik łączy, a więc nigdy nie jest otoczony spacjami.

Przykład

“Wdowa”, “bękart” i “szewc”, czyli błędy łamania tekstu

“Wdowa”, “bękart”, “szewc” to potoczne nazwy błędów łamania publikacji, które dotyczą układu akapitów.

Błąd łamania tekstu “wdowa”

“Wdowa” to błąd łamania tekstu, który polega na pozostawieniu w osobnym wierszu bardzo krótkiego elementu kończącego akapit. Bywa to fragment podzielonego wyrazu bądź pojedyncze słowo.

Błąd łamania tekstu “bękart”

“Bękart” to z kolei błąd łamania tekstu, który polega na pozostawieniu na początku łamu ostatniego wiersza akapitu.

Błąd łamania tekstu “szewc”

“Szewc” to zaś błąd łamania tekstu, który polega na pozostawieniu na końcu łamu pojedynczego pierwszego wiersza nowego akapitu.

Warto pamiętać o tym, że MS Word daje nam możliwość kontrolowania niektórych błędów edytorskich poprzez zaznaczenie w zakładce Akapit opcji „Kontrola bękartów i wdów”.